Yurt içi ve yurt dışına yapılan hemen hemen her taşıma işleminde belirli kurallar göz önünde bulundurulur. Bu anlamda, tehlikeli maddelerin daha dikkatli bir şekilde taşınması amacıyla kullanılan ADR belgesi gerek araç kullanıcıları gerekse de diğer anlaşma tarafları açısından oldukça önemlidir. Burada, tehlikeli madde kapsamına giren maddelerin, insan sağlığına ve çevreye zarar vermemesi ya da bu durumun minimum seviyeye indirilmesi amaçlanır. Aynı zamanda bu yönerge, alışveriş ya da taşıma işlemi yapan bütün tarafların, taşınan maddelerle ilgili yükümlülüklerini de belirler.
Gerek sürücüler gerekse de özel ya da kamu kuruluşları için oldukça büyük bir öneme sahip olan ADR belgesinin ne olduğunu ve neleri kapsadığını birlikte inceleyelim.
ADR Belgesi Nedir?
Tehlikeli yük taşıyan ya da tehlikeli karayolu taşıma hizmeti veren kişiler tarafından alınması gereken ADR belgesi, Türkiye genelinde SRC5 belgesi şeklinde de adlandırılabilir. Genel olarak bakıldığında ADR belgesi, radyoaktif, tank ya da patlayıcı taşımacılığı yapan kişilerce kullanılabilir. Buradaki asıl amaç, sürücü ve alıcıların zarar görmeden taşıma yapmasını sağlamaktır.
Bu belge kapsamında söz konusu taraflar, karşılıklı iş birliği ve güven sağlamayı hedefler. Aynı zamanda taşıma işleminin yapılacağı ülke ya da şehirler açısından da yüksek güvenliğin sağlanmasını amaçlar. ADR belgesi, AB’ye girmek isteyen ülkeler için zorunlu bir belgedir. Belgenin sağlanmaması ya da kullanılmaması gibi durumlarda, yasal ve cezai yaptırımların uygulanması gerekir. Bu nedenle bu tür taşıma işlemleri gerçekleştiren tüzel ya da gerçek kişilerin tamamı, ADR belgesi edinmek zorundadır.
ADR Belgesi Kimler için Gerekli?
ADR Belgesi, Resmî Gazete ve Avrupa Anlaşması’nda yayınlanan yönetmelik kapsamında, uluslararası arenada tehlikeli ve sakıncalı madde/ürün taşıması yapan bütün kurul ve kuruluşlarda zorunludur. 2010 yılından itibaren Türkiye genelinde zorunlu hale getirilen bu belge gerek insan gerekse de çevre sağlığı açısından büyük öneme sahiptir.
Uluslararası alanlarda yapılan taşıma işlemlerinde ülkeler arası güven ve iş birliğinin sağlanmasına da katkı sağlayan bu belge, belirli kurallar çerçevesinde edinilebilir. Buna ek olarak, ADR belgesinin yükümlülükleri, taşınan maddelerin tehlike seviyesine göre de değişiklik gösterebilir. Tehlikeli madde kapsamına giren pek çok unsur mevcuttur. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir;
- Patlayıcı maddelerler
- Yanıcı- yakıcı gazlar
- Parlayıcı
- Radyoaktif madde
- Zehirli maddeler
- Bulaşıcı maddeler
- Aşındırıcı maddeler
- Oksitleyici maddeler
- Su ile temas etmesi durumunda gaz çıkartabilen maddeler
Bu unsurlar, taşımanın yapılacağı ülke ya da şehre göre değişiklik gösterebilir. Bu nedenle sıkı bir araştırma gereklidir. Genel olarak karayolu taşımacılığında bulundurulması gerektiği söylenebilir.
ADR Belgesi Nereden ve Nasıl Alınır?
ADR Belgesinin asıl amacı, tehlikeli sayılabilecek maddelerin güvenle taşınmasına dayanır. Bu nedenle taşımacılık işlemi yapacak olan kişilere ilk etapta yetkili eğitim merkezleri tarafından bilgi verilir. Bunun yanı sıra, taşınacak olan maddelerin tanıtımı yapılır. Bu sayede sürücünün bu tehlikeli maddelerle ilgili detaylı bilgiye sahip olması sağlanır. Sadece tehlikeli maddelerin içeriği değil, aynı zamanda önleyici yöntemler de aktarılır.
SRC5 sınav yetkisi Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın himayesindedir. Bu nedenle yeterlilik sınavı yılda 3-4 kez yapılabilir. Sınava katılabilmek için öncelikle eğitimden geçmiş olmak gerekir. Son etapta ise kursiyerler sınava girebilmek için 100 Türk Lirası yatırmalıdır. Sınavda ortalama 25 adet soru sorulur. Geçme notu ise 60 puan olarak belirlenir. Belirtilen şartları tamamlayan bireyler, belge almaya hak kazanır.
ADR belgesi almak için öncelikli olarak SRC 3 ve 4 belgelerine sahip olmak şarttır. Bunun dışında gerekli olan belgeler aşağıdaki gibidir;
- Nüfus cüzdanı fotokopisi
- Sürücü belgesi ya da fotokopisi
- 2 adet fotoğraf
- Diploma fotokopisi
- Ticari taşıtlar için kullanılan ehliyet
- SRC 3 ve 4 belgelerinin fotokopisi
- Eğitim belgesi
ADR Belgesini Kim Verir?
SRC5 belgesi, gerekli eğitimleri alarak bütün yükümlülükleri yerine getiren sürücülere verilebilir. Türkiye genelinde Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından verilen bu belge, bazı durumlarda özel ya da kamu kuruluşları tarafından da verilebilir. Eğitim merkezlerinin olumlu ya da olumsuz yönlendirmeleri kapsamında gerekli denetimler yapılabilir. Aynı zamanda belge alındıktan sonra sürücü ve kurumlara düzenli olarak yapılan denetimler de yine bakanlık tarafından yapılır.
ADR Belgesinin Geçerlilik Süresi ve Yenileme Süreci
ADR belgesi, ilk muayene tarihinden itibaren toplamda 1 yıl geçerlidir. Araç tank muayenesi işleminde ise 3 yıllık periyotlarla ara muayeneler yapılırken 6 yıllık süreçte ise periyodik muayene işlemleri yapılır. 5 yıllık sürecin bitimine yaklaşık 1 yıl kala yenileme başvurusu yapılması şarttır. Aynı zamanda tazeleme eğitimi de yapılır. Bu tazeleme eğitimi, sürücülerin zamanla karşılaşabilecekleri her türlü tehlike durumuna karşı tepkilerinin ölçülmesi ve çözüm önerilerinin sunulması açısından oldukça faydalıdır.
Yenileme sürecinde, kişi ya da kurumlardan bazı evraklar talep edilebilir. Bu evraklar da yine belgelerin yenilenmesi için şarttır. Belge yenileme işlemi için gerekli evraklar aşağıdaki gibidir;
- Son 6 ay içerisinde çekilmiş olan 2 adet resim
- Kimlik fotokopisi
- Sürücü belgesi fotokopisi
- Nüfus cüzdanı fotokopisi
- SRC5 belgesi
ADR Belgesi ile İlgili Yükümlülükler ve Denetimler
SRC5 belgesi sahipleri ya da kamu kurum ve kuruluşları, taşınacak maddelerin tehlike sınıfına göre yetkili mercilerden izin almak zorundadır. Bu izinler de genellikle 1 yıl geçerli olabilecek şekilde düzenlenir. Bu bir yılın sonunda yenileme izinleri alınmalıdır.
Burada önemli olan bir diğer nokta ise belge sahibi olan sürücü ve işletmelerin, taşıma işlemi öncesi ve sırasında uyması gereken sorumluluklardır. Bu kapsamda taşınabilecek veya taşınma izni bulunan maddelerin bildirilmesi gerekir. Ayrıca sürücülerin de detaylı olarak bilgilendirilmesi şarttır.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından düzenlenen tehlikeli maddelerin karayoluyla taşınmasına dair yönetmeliğe göre, Türkiye sınırları dahilinde ya da ADR’ye taraf olmayan ülkelerde, yönetmelik gerekliliklerini sağlamayan 2014 yılı ve öncesi modele sahip taşıtlarda, Bakanlık tarafından belirlenen kurallara göre yine bakanlık ya da yetki sahibi olan kurumlara yıllık başvuruda bulunularak taşıt uygunluk belgesinin alınması zorunlu hale getirilmiştir.
ADR Belgesi ile İlgili Son Sözlerimiz
ADR belgesinin zorunlu olmasındaki en temel neden, tamamen insan ve çevre sağlığını korumaya yöneliktir. Yukarıda belirttiğimiz tehlikeli maddelerin yüklenme ve taşınma aşamasında yaşanabilecek her türlü olumsuz duruma karşı önlem niteliği taşıyan ADR anlaşması, ulusal ya da uluslararası arenada büyük öneme sahiptir. Türkiye’de 2010 yılında imzalanarak yürürlüğe giren bu anlaşma, ülke genelinde yapılan bütün tehlikeli madde taşımacılığı işlemlerini kapsar.
Bunun yanı sıra, ADR sözleşmesinin kapsamı, taşınacak olan maddelerin tehlike seviyesine göre değişiklik de gösterebilir. Başarılı ve güvenli taşımacılık işlemleri için özellikle dikkat edilmesi gereken nokta doğru eğitim olabilir. Her ne kadar maddelerin tehlike seviyesi değişebilir olsa da genel itibarıyla düzenli eğitimler olumsuz durumların önüne geçebilmek açısından hayati önem taşır. ADR belgesi, sürücülerin yaşanabilecek herhangi bir olumsuz duruma karşı yapıcı ve önleyici müdahalelerde bulunabilmesi açısından zorunludur. Ayrıca ülkeler arası yapılan taşıma işlemlerinde de yine karşılıklı güvenin sağlanmasın açısından bu belge önemli bir yere sahiptir.
