Türkiye Karayolları Taşıma Yönetmeliği kapsamında zorunlu olan psikoteknik belgesi, Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanan kurumlar aracılığıyla alınır. Psikoteknik belgesinin alım süreci; gerekli belgelerle başvuru yapılması, değerlendirme testlerinin tamamlanması ve sonucun ortaya çıkmasıyla belgenin düzenlenmesi şeklinde üç aşamaya ayrılır. 📜
1. Başvuru ve Belge Gereksinimleri
Başvuru aşamasında istenen belgeler; ilk başvuru ve ehliyet iadesi şeklinde ikiye ayrılır. İlk defa psikoteknik değerlendirmeye girecek olan sürücülerden istenen evraklar şunlardır:
- Nüfus cüzdanı fotokopisi
- Ehliyet fotokopisi
- 2 adet fotoğraf
Ehliyet iadesine yönelik yapılan başvurularda ise gerekli belgeler şu şekildedir:
- Nüfus cüzdanı fotokopisi
- Ceza tutanağının aslı ve fotokopisi
- 2 adet fotoğraf
Belgeler tamamlandıktan sonra yetkili psikoteknik merkezine başvuru yapılarak randevu alınır. Psikoteknik değerlendirmenin süresi ilgili mevzuatta asgari 1 saat olarak belirtilmiştir.
2. Psikoteknik Değerlendirme Testleri
Psikoteknik değerlendirme testleri, bireyin belirli bir işi güvenli ve etkili bir şekilde yapabilme yeteneğini ölçer. Psikoteknik değerlendirmelerde kullanılan testler zihinsel ve psikomotor yetenekleri ölçmek üzere ikiye ayrılır. Bu testler kapsamında yapılan alt testlerle sonuç ortaya çıkar. Yapılan testler şu şekilde sıralanabilir: ⬇️
- Zihinsel Yetenek ve Beceriler
- Hız ve Mesafe Algılama
- Anlama ve Değerlendirme (Muhakeme) Yeteneği
- Şekil Algılamada Görsel Süreklilik
- Dikkat
- Geniş Görüş Alanı İçinde Uyaran Fark Etme
- Psikomotor Yetenek ve Beceriler
- Koordinasyon Düzeyi
- Tepki Hızı
Psikoteknik değerlendirme sürecinde kullanılan testlerin uluslararası psikometrik standartlara sahip olması gerekir. Bu standartlar; nesnellik, puanlama, geçerlilik, güvenilirlik, geniş kapsamlılık, ayırt edici özellik, kullanışlılık, Türkiye’ye uyarlanmış olma, standardizasyon, bilgisayar destekli testlerin kullanılabilirliği şeklinde ilgili mevzuatta belirtilmiştir.
3. Değerlendirme Sonuçları ve Belge Düzenlenmesi
Psikoteknik değerlendirme sonucunda test verilerini içeren standart bir bilgisayar çıktısı elde edilir. Bu çıktıda aşağıdaki bilgiler yer alır:
- Her soruya verilen yanıtlar ve tepkiler hem soru özelinde hem testin bütünü içerisinde analiz edilir.
- Herhangi bir yetenek ölçümünün kalitesi, tutarlılığı ve hızı ayrıntılı bir şekilde belirtilir.
- Her yetenek için ayrı bir rapor düzenlenir.
- Test skorlarının minimuma indirgenmiş yorumlama gereksinimini karşılaması ve norm grubu ile otomatik olarak kıyaslanması gerekir. Norm grubu, Türkiye genelinden alınan tek bir norm grubu olmalıdır. Aynı zamanda Persentil ve T değeri kullanılarak ifade edilmelidir.
- Raporlarda elde edilen verilerin grafiksel gösterimi de bulunmalıdır.
Psikoteknik Değerlendirme Raporu, bir psikiyatri uzmanına sunulacak şekilde sekiz bölümden oluşmalıdır. Raporun ilk yedi bölümünde her bir özelliğe yönelik uygulanan testlerin sonuçları ve değerlendirmeleri tanımlanır. 🩺
Her bir özellik için kullanılan test, testten elde edilen sonuçlar ve bu sonuçların norm çalışması ile karşılaştırıldığında ne anlama geldiği aktarılır. Ayrıca kişinin ilgili yetenek düzeyinin sürüş riski oluşturup oluşturmadığı belirtilir.
Raporun son bölümünde ise yedi farklı alanda yeteneklerin ölçüldüğü testlerin genel bir değerlendirmesi yapılır. Bunun yanında kişinin tüm yetenek alanlarında sürücülüğe devam etme riski belirtilir. Daha sonra raporu inceleyen uzman psikolog veya psikiyatrist değerlendirmeyi tamamlar. Değerlendirmenin tamamlanmasının ardından 5 yıl geçerli olacak şekilde belge düzenlenir.
Psikoteknik Belgesi Yenileme ve İptali
Geçerliliği 5 yıl olan psikoteknik belgesi, sürenin dolması veya belgenin kaybolması durumlarında yenilenir. Yenileme süreci, belgenin ilk defa alındığı prosedürle aynıdır. Sürücü, psikoteknik değerlendirme merkezine başvurup ilgili testleri tamamlayarak belgeyi yeniden alabilir.
Psikoteknik belgesinin iptali ise belge sahibinin sağlık durumundaki belirgin bozulmalar veya psikoteknik değerlendirmenin sonucunun olumsuz olması durumunda ortaya çıkar. Belge iptal edildiği zaman sürücü verilen görevleri yerine getiremez. Belgenin iptali gerçekleştikten sonra yeniden çıkarılmak istenmesi durumunda da ilk süreç geçerlidir.
Psikoteknik Belgesi ile İlgili Sık Sorulan Sorular
Psikoteknik Belgesi Ücretleri ve Süreç Hakkında Bilgiler
Türkiye’de psikoteknik belgesi almak isteyen bir sürücü, psikoteknik değerlendirme merkezine başvurur. Bu merkezler, Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanmış ve psikoteknik değerlendirme yapmaya yetkili kuruluşlardır.
Belge için başvuru sahibinin genellikle bir dizi psikoteknik değerlendirme testinden geçmesi gerekir. Özel ve resmi kuruluşlarda uygulanan psikoteknik değerlendirme için asgari ücret, değerlendirmenin gerçekleştirildiği İl Sağlık Müdürlüğü tarafından çeşitli kurallar dikkate alınarak belirlenir.
Belge İptali ve İtiraz Süreci
Psikoteknik belgesinin iptali, genellikle bireyin belirli bir işi güvenli ve etkili bir şekilde yapma yeteneğini kaybettiği durumlarda gerçekleşir. Bu, bireyin sağlık durumunda belirgin bir bozulma, yeteneklerinde belirgin bir düşme veya belirli bir işi yapma yeteneğinde azalma nedeniyle gerçekleşir. İptal kararı genellikle psikoteknik değerlendirme merkezi veya yetkili bir sağlık kuruluşu tarafından verilir.
İptal kararına itiraz etmek isteyen kişiler belirlenen süre içerisinde yetkili mercilere başvurması gerekir. Genellikle itiraz, iptal kararının hatalı olduğuna dair kanıtların sunulması ve belki de yeni bir psikoteknik değerlendirme sürecinin tamamlanması anlamına gelir.
İtirazın kabul edilmesi durumunda iptal kararı genellikle geri alınır ve belge yeniden verilir. Ancak itirazın reddedilmesi durumunda belge iptal edilir ve sürücü belirli bir işi yapma yeteneğini tekrar kazanana kadar yeni bir belge alamaz.
Genellikle tedavi, rehabilitasyon veya eğitim gibi yöntemlerle yetenek geri kazandırılmaya çalışılır. Belge iptali ve itiraz süreci hakkında daha fazla bilgi almak için yerel psikoteknik değerlendirme merkezlerine veya yetkili sağlık kuruluşlarına başvurmanız gerekir.
Sonuç
Psikoteknik belgesi, iş güvenliğini ve sürücü performansını doğrudan etkileyen bir unsur. Psikoteknik değerlendirme özellikle yoğunlaştırılmış dikkat, hızlı karar alma, koordinasyon ve stres altında doğru tepki verme gibi becerileri ölçer. Aynı zamanda bu yeteneklerin iş performansına ve genel iş güvenliğine büyük etkisi olduğunu gösterir.
Psikoteknik belgesi almak hem bireylerin hem toplumun genel güvenliği açısından önemli. Bireylerin bu sürece aktif olarak katılmaları ve belgelerini düzenli olarak yenilemeleri gerekir. Böylece işlerini güvenli ve etkili şekilde yapabiliyorlar.
İlgili mesleklerde çalışanların, psikoteknik belgesi alma sürecinin ve belgenin sürekli yenilenmesinin önemini anlamaları şart. Ayrıca bu sürece katılmaları, iş ve genel toplum güvenliğini önemli ölçüde artırır. 🦺🛟
